Dikur një “qytet i artë”, sot i vjen era vdekje

Lajme

Gazeta Express

02/04/2025 7:08

Mandalay dikur njihej si qyteti i arit, i mbushur me faltore vezulluese dhe varre budiste, por ajri në ish-kryeqytetin mbretëror të Mianmarit tani mban erë trupash të vdekur.

Kaq shumë kufoma janë grumbulluar që nga një tërmet me magnitudë 7.7 që goditi të premten e kaluar afër Mandalay, saqë u është dashur të “grumbullohen dhe digjen”, thotë një banor, transmeton Telegrafi.

Numri i të vdekurve nga tërmeti dhe një seri pasgoditjesh ka kaluar mbi 2700, me 4521 të lënduar dhe qindra të zhdukur, tha shefi ushtarak i Mianmarit. Këto shifra pritet të rriten.

Banorët në qytetin e dytë më të populluar të vendit thonë se kanë kaluar net pa gjumë, duke endur rrugëve të dëshpëruar ndërsa furnizimet me ushqim dhe ujë po pakësohen.

Banorja e Mandalay, e cila foli për trupat e “djegur” humbi tezen e saj në tërmet.

“Por trupi i saj u nxor nga rrënojat vetëm dy ditë më vonë, më 30 mars”, tha studentja 23-vjeçare që donte të njihej vetëm si J.

Infrastruktura e dobët dhe një sërë konfliktesh civile po pengojnë rëndë përpjekjet e ndihmës në Mianmar, ku ushtria ka një histori të shtypjes së shkallës së fatkeqësive kombëtare.

Numri i të vdekurve pritet të vazhdojë të rritet pasi ekipet e shpëtimit do të kenë qasje në më shumë ndërtesa të shembura dhe zona të mbyllura.

J, që jeton në lagjen Mahaaungmyay të Mandalay, është ndjerë “e trullosur nga privimi i gjumit”, tha ajo.

Shumë banorë kanë jetuar jashtë tendave – ose asgjë – përgjatë rrugëve, nga frika se ajo që ka mbetur nga shtëpitë e tyre nuk do t’i qëndrojë pas lëkundjeve.

“Kam parë shumë njerëz, përfshirë edhe mua, të përkulur dhe duke qarë me zë të lartë në rrugë”, tha J.

Por të mbijetuarit po gjenden ende në qytet. Shërbimi zjarrfikës tha se kishte shpëtuar 403 njerëz në Mandalay në katër ditët e fundit dhe gjeti 259 trupa. Numri i vërtetë i viktimave mendohet të jetë shumë më i lartë se versioni zyrtar.

Në një fjalim televiziv të martën, shefi ushtarak Min Aung Hlaing tha se numri i të vdekurve mund të kalojë 3,000, por Shërbimi Gjeologjik i SHBA tha të premten “se numër i vdekjeve mbi 10,000 është një mundësi e fortë” bazuar në vendndodhjen dhe madhësinë e tërmetit.

Fëmijët e vegjël janë traumatizuar veçanërisht në katastrofë.

Një pastor vendas i tha BBC-së se djali i tij tetëvjeçar kishte shpërthyer në lot papritmas disa herë në ditët e fundit, pasi kishte parë pjesë të lagjes së tij të varrosura nën rrënoja në një çast.

“Ai ishte në dhomën e gjumit lart kur goditi tërmeti dhe gruaja ime po kujdesej për motrën e tij më të vogël, kështu që disa mbeturina kishin rënë mbi të”, tha Ruate, i cili dha vetëm emrin e tij.

“Dje ne pamë trupa të nxjerrë nga ndërtesat e shembura në lagjen tonë”, tha Ruate, i cili jeton në zonën Pyigyitagon në Mandalay jugor.

“Mianmari është goditur nga kaq shumë fatkeqësi, disa natyrore, disa të bëra nga njeriu. Të gjithë janë lodhur kaq shumë. Ne po ndihemi të pashpresë dhe të pafuqishëm”, shtoi ai.

Një murg që jeton pranë godinës Sky Villa, një nga ndërtesat më të goditura, e reduktuar nga 12 në gjashtë kate nga tërmeti, i tha BBC-së se ndërsa disa njerëz ishin nxjerrë të gjallë në 24 orët e fundit.

“Shpresoj se kjo do të përfundojë së shpejti. Ka shumë [trupa] ende brenda, mendoj se më shumë se njëqind”, shtoi ai.

Krematoriumet afër Mandalay janë mbingarkuar, ndërsa autoriteteve u mbarojnë qeset e trupit, mes furnizimeve të tjera, përfshirë ushqimin dhe ujin e pijshëm.

Rreth qytetit, mbetjet e faltores së grimcuar dhe kunjat e arta qëndrojnë të shpërndara rrugëve. Ndërsa Mandalay dikur ishte një qendër kryesore për prodhimin e fletëve të arit dhe një destinacion popullor turistik, varfëria në qytet është rritur në vitet e fundit, si kudo në Mianmar (më parë e quajtur Burma).

Tërmeti i javës së kaluar preku gjithashtu Tajlandën dhe Kinën, por ndikimi i tij ka qenë veçanërisht shkatërrues në Mianmar, i cili është shkatërruar nga një luftë e përgjakshme civile, një ekonomi e gjymtuar dhe zhgënjim i përhapur që kur ushtria mori pushtetin në një grushtshtet në vitin 2021.

Të martën, Mianmar mbajti një minutë heshtje për të kujtuar viktimat, pjesë e një jave zie kombëtare. Junta bëri thirrje që flamujt të valëviten në gjysmështizë, të ndërpriten transmetimet në media dhe u kërkoi njerëzve të bëjnë nderimet e tyre.

Edhe para tërmetit, më shumë se 3.5 milionë njerëz ishin zhvendosur brenda vendit.

Mijëra të tjerë, shumë prej tyre të rinj, kanë ikur jashtë vendit për të shmangur rekrutimin e detyruar – kjo do të thotë se ka më pak njerëz për të ndihmuar me punën e ndihmës dhe rindërtimin e mëvonshëm të vendit.

Rusia dhe Kina, të cilat kanë ndihmuar në mbështetjen e regjimit ushtarak të Mianmarit, janë ndër vendet që kanë dërguar ndihmë dhe mbështetje të specializuar. Por lehtësimi ka qenë i ngadalshëm, tha J.

“[Ekipet e shpëtimit] kanë katër ditë që punojnë pa pushim dhe mendoj se janë pak të lodhur, kanë nevojë edhe për pushim.

“Por për shkak se dëmi ka qenë kaq i madh, ne kemi burime të kufizuara këtu, është thjesht e vështirë për punonjësit e ndihmës që të menaxhojnë me efikasitet një shkatërrim kaq masiv”, tha ajo.

Ndërsa junta kishte thënë se e gjithë ndihma është e mirëseardhur, disa punonjës humanitarë kanë raportuar sfida për të hyrë në zonat e goditura nga tërmeti.

Mediat lokale në Sagaing, ku ndodhej epiqendra e tërmetit, kanë raportuar kufizime të vendosura nga autoritetet ushtarake që kërkojnë që organizatat të paraqesin listat e vullnetarëve dhe sendet që duan të sjellin në zonë.

Disa grupe të të drejtave, duke përfshirë Human Rights Watch dhe Amnesty International, i kanë kërkuar juntës që të lejojë punonjësit e ndihmës qasje të menjëhershme në këto zona.

“Junta ushtarake e Mianmarit ende shkakton frikë, edhe në vazhdën e një fatkeqësie të tmerrshme natyrore që mbyti dhe plagosi mijëra”, tha Bryony Lau, zëvendësdrejtore e Human Rights Watch për Azinë.

“Junta duhet të shkëputet nga praktika e saj e tmerrshme e së kaluarës dhe të sigurojë që ndihma humanitare të arrijë shpejt tek ata, jeta e të cilëve është në rrezik në zonat e prekura nga tërmeti”, tha ajo.

Junta ka tërhequr gjithashtu kritika për vazhdimin e hapjes së zjarrit mbi fshatrat, edhe pse vendi po tërhiqet nga katastrofa. Pjesë të mëdha të Sagaing janë nën kontrollin e grupeve të rezistencës.

Një komandant në Forcat e Mbrojtjes së Popullit (PDF) – një rrjet i grupeve civile pro-demokratike – i tha BBC-së se ushtria po kryente sulme tokësore.

Komandanti i rebelëve Min Naing, i cili komandon 300 luftëtarë, tha se forcat e tij nuk po luftonin, duke pretenduar se po respektonin një armëpushim dyjavor të shpallur nga Qeveria e Unitetit Kombëtar të opozitës, pas tërmetit. /Telegrafi