Analiza: Çfarë fshihet pas rritjes së sulmeve me makina në Evropë?

Lajme

Gazeta Express

30/04/2025 9:47

Të paktën 11 persona humbën jetën dhe dhjetëra të tjerë u plagosën pasi një burrë përplasi makinën në një turmë njerëzish gjatë një festivali rrugor kanadez në Vancouver, mbrëmjen e së shtunës. Një burrë 30-vjeçar nga Vancouver u arrestua në vendngjarje, ndërsa policia tha se ai kishte një histori me probleme shëndetësore mendore. Ky burrë është akuzuar për shumë akuza vrasjeje në lidhje me ngjarjen.

Nuk kishte asnjë indikacion të hershëm për motive të sulmit në festivalin Filipino Lapu Lapu Day në Vancouver, por policia tha se nuk ishte një sulm terrorist. I dyshuari, Kai-Ji Adam Lo, ka një histori të konsiderueshme interaksionesh me policinë dhe profesionistët e shëndetit në lidhje me çështjet e shëndetit mendor, tha Shefi i Përkohshëm i Policisë së Vancouverit, Steve Rai. Këtu shqyrtojmë sulmet e tjera të mëdha ku vetura është përdorur si armë. Disa janë lidhur me terrorizmin dhe ekstremizmin, ndërsa të tjera janë fajësuar për sëmundje mendore.

Gjermania, objektivi më i fundit

Dy persona humbën jetën më 13 shkurt pasi u plagosën në një sulm me veturë gjatë një demonstrate të sindikatave në Munich. Rreth 39 persona u plagosën në sulm dhe policia arrestoi një 24-vjeçar nga Afganistani, i cili kishte ardhur në Gjermani si kërkues azili. Prokurorët thanë se ai kishte një motiv ekstremist islamik.

Më 20 dhjetor 2024, të paktën pesë persona u vranë dhe më shumë se 200 u plagosën kur një veturë u përplas në një treg Krishtlindjesh në Magdeburg të Gjermanisë lindore. Policia arrestoi një mjek 50-vjeçar nga Arabia Saudite, i cili kishte hequr dorë nga Islami dhe mbështeste partinë ekstremiste të djathtë AfD.

Në qershor të vitit 2022, burri 29-vjeçar e drejtoi veturën në një turmë njerëzish në Berlin, duke vrarë një person dhe plagosur dhjetëra të tjerë. Policia e identifikoi drejtuesin si një burrë 29-vjeçar me origjinë gjermano-armene.

2017, një vit i sulmeve me profil të lartë

Siç tregon, përplasja e veturës nuk ishte një metodë e zgjedhur për sulme masive me viktima për disa vite para rritjes së numrit të këtyre sulmeve në Gjermani në vitet e fundit. Megjithatë, periudha midis 2016 dhe 2017 ishte e mbushur me sulme me vetura ndaj këmbësorëve, kryesisht në Mbretërinë e Bashkuar.

Në gusht të vitit 2017, një burrë përplasi një furgon në njerëz në bulevardin e ngarkuar Las Ramblas në Barcelonë, duke vrarë 14 persona dhe duke plagosur të tjerë. Grupi që quhet Shteti Islamik mori përgjegjësinë. Disa anëtarë të të njëjtës celulë realizuan një sulm të ngjashëm në qytetin turistik të afërt Cambrils, duke vrarë një person.

Dy sulme ndodhën vetëm disa ditë larg nga njëri-tjetri në qershor 2017 në kryeqytetin britanik. Më 19 qershor, Darren Osborne, një burrë i radikalizuar nga ide të ekstremit të djathtë, e drejtoi një furgon në besimtarët jashtë një xhamie në Finsbury Park, duke vrarë një burrë dhe plagosur 15 persona. Osborne u dënua me burgim të përjetshëm.

Para sulmit të Osbornes, tre sulmues e drejtuan një furgon në këmbësorët në Londër më 3 qershor të të njëjtit vit, para se të godisnin njerëz në Tregun Borough të afërt. Tetë persona u vranë dhe sulmuesit u vranë nga policia. Më 22 mars të vitit 2017, britaniku Khalid Masood, përplasi një SUV në njerëz mbi Urën Westminster në Londër, duke vrarë katër persona, pastaj goditi për vdekje një oficer policie që ruante Pallatin e Parlamentit. Masood u vra nga policia.

Në Berlin, një sulm tjetër ndodhi në dhjetor të vitit 2016, Anis Amri, një kërkues azili i refuzuar nga Tunizia, përplasi një kamion të rrëmbyer në një treg Krishtlindjesh në kryeqytetin gjerman, duke vrarë 13 persona dhe duke plagosur dhjetëra të tjerë. Sulmuesi u vra ditë më vonë në një shkëmbim zjarri në Itali.

Në Francën fqinje, Mohamed Lahouaiej-Bouhlel, një banor francez me origjinë tuniziane, drejtoi një kamion të marrë me qira për rreth 2 kilometra përgjatë një shëtitoreje të mbushur me njerëz në bregdetin e Rivierës Franceze gjatë pushimit të Ditës së Bastilles, më 14 korrik 2016, duke vrarë 86 persona në sulmin më vdekjeprurës të këtij lloji. Ai u vra nga policia, por tetë persona të tjerë u dënuan me burg për ndihmën e dhënë në organizimin e sulmit.

Veçanërisht, sulmi i parë i shkallës së madhe të këtij lloji në dekadat e fundit ndodhi në Holandë: më 28 prill 2009, ish-roja i sigurisë, Karst Tates drejtoi një veturë drejt spektatorëve në një ngjarje në Apeldoorn, në përpjekje për të goditur një autobus të hapur që transportonte anëtarë të familjes mbretërore holandeze. Gjashtë persona u vranë dhe Tates vdiq nga plagët ditën pasardhëse.

Rand, një ‘think tank’ global politik jofitimprurës, publikoi një raport në vitin 2021 që shqyrton rritjen e sulmeve që përdorin mjete transporti për Komisionin Evropian.

“Kjo taktikë kërkon pak ose aspak trajnime, nuk kërkon aftësi të veçanta dhe ka një rrezik relativisht të ulët të zbulimit të hershëm”, thuhet në raport.

Sipas Rand, Evropa dhe Shtetet e Bashkuara përbëjnë pothuajse tre të katërtat e sulmeve. Bart Schuurman, profesor i terrorizmit dhe dhunës politike në Universitetin e Leiden, tha se thjeshtësia e sulmeve me përplasje veture ishte çelësi në një periudhë të mbikëqyrjes më të rreptë dhe kufizimit të armëve e gjithë ajo që kërkohet është një mjet transporti. Sulmet me vetura janë bërë mënyra kryesore e sulmeve masive me viktima në Evropë, krahas sulmeve me thikë, tha ai.

“Kjo është një shenjë se qasja në armë zjarri dhe eksplozivë është bërë shumë e vështirë. Ka pasur një ndryshim të madh pas vitit 2001 kundër-terrorizmi u bë një prioritet i madh edhe në Evropë, kështu që panë një kalim në metoda më të lehta që nuk shkaktojnë alarm. Një veturë, një thikë këto janë objekte të përditshme, shpesh është shumë e paqartë nëse dikush ka qëllime të këqija me to, deri sa të jetë shumë vonë”, shtoi Schuurman.

“Këto sulme mund të jenë shumë vdekjeprurëse, por gjithashtu janë një shenjë e dëshpërimit. Sulmet me bomba dhe armë zjarri janë të prekshme nga infiltrimi, përgjimet. Ne dimë se xhihadistët kanë thënë mbajeni të thjeshtë, përdorni një mjet transporti, një thikë, thjesht sigurohuni që mund ta kryeni sulmin”, deklaroi profesori.

Schuurman tha se ndonëse mënyra e sulmit ka origjinën tek grupet terroriste islamiste, ajo u adoptua shumë shpejt nga ekstremi i djathtë, sidomos me sulmin në Charlottesville të vitit 2016, kur një supremacist i bardhë vrau një person dhe plagosi 35 të tjerë pasi drejtoi veturën e tij në një turmë protestuesish paqësorë.

“Ka shenja të qarta të organizatave që po shikojnë njëra-tjetrën dhe po kopjojnë”, tha ai, duke shtuar se edhe ata që nuk janë të lidhur ideologjikisht.

Ata do ta kenë parë në lajme dhe mund të mendojnë kjo është e lehtë për t’u realizuar.

Çfarë mund të bëjnë qeveritë për të parandaluar këto lloj sulmesh?

Policia, instalimi i barrierave sigurie për veturat rreth hapësirave publike dhe operacionet e inteligjencës janë të rëndësishme, tha Schuurman, megjithatë ai shtoi se të fundit vijnë me shqetësime për profilizimin.

“Ne tashmë bëjmë shumë prej kësaj, dhe ka një numër të konsiderueshëm të individëve që arrestohen para se të mund të realizojnë një sulm të tillë. Por nuk mund të garantojmë siguri 100 për qind”, përfundoi ai./EURONEWS