Fukuyama: Trump është demagog, ai e përshpejtoi tërheqjen e demokracisë

Lajme

Gazeta Express

24/04/2025 15:00

Pas rënies së Murit të Berlinit(1989), filozofi amerikan Frensis Fukuyama kishte bërë parashikimin e tij të famshëm për të ardhmen: Njerëzimi kishte arritur në fundin e konflikteve ideologjike; demokracia liberale kishte triumfuar dhe tani bota kishte përpara vetëm një skenar: të demokratizohej e të liberalizohej.

Dekada më pas Fukuyama duket të jetë më skeptik për të vërtetësinë e këtij parashikimi, por ende nuk ka hequr dorë krejtësisht prej tij.

Në një bisedë me Charlie Barnett nga Instituti i Artit dhe Ideve në Britani të Madhe, ai është shprehur se “ne jemi në një periudhë shumë të ndryshme nga ajo kur dolën artikulli dhe libri im origjinal. Demokracia në atë kohë po zgjerohej shumë shpejt dhe ka qenë në tërheqje gjatë, do të thoja, pothuajse 20 viteve të fundit; në të vërtetë, që nga viti 2008”.

Më tutje Fukuyama shton se kjo tërheqje e demokracisë në shkallë globale “është përshpejtuar, veçanërisht me marrjen e detyrës nga Donald Trump në Shtetet e Bashkuara.Do të thoja se, nga të gjitha gjërat e papritura që kanë ndodhur, fakti që mund të kesh kaq shumë regres dhe që amerikanët mund të votojnë për një demagog si Trump është diçka që nuk do ta kisha parashikuar” Duke konsideruar se “koncepti i fundit të historisë” ende është një tezë që ka vlera, Fukuyama thotë se “ky koncept nuk është i imi. Ai në të vërtetë është i filozofit gjerman Hegel. Ishte ai që e artikuloi atë dhe u përdor atëherë nga Karl Marks.  Të dy besonin se historia ishte e drejtuar, se kishte përparim dhe se shoqëritë evoluan dhe ndryshuan me kalimin e kohës. Pyetja e fundit të historisë ishte: Drejt çfarë lloj shoqërie po përparonin ata? Ajo e Hegelit ishte në thelb një shoqëri liberale që doli nga Revolucioni Francez, dhe përgjigja e Karl Marksit ishte një utopi komuniste. Poenta ime në vitin 1989 ishte se versioni marksist i fundit të historisë nuk dukej sikur do të ndodhte dhe tendenca fliste se do të përfundonim me një shtet liberal. Mendoj se ka ende shumë për të thënë për këtë sepse duhet të distancohemi pak nga ngjarjet aktuale. Që nga deklarata hegeliane, kemi pasur shumë gjëra që kanë ndodhur në botë, por gjatë disa qindra viteve të fundit, që nga revolucionet franceze dhe amerikane, ideja themelore se një shoqëri moderne duhet të bazohet në një barazi pranimi është pranuar vërtet nga, e dini, praktikisht të gjithë”.

Fukuyama mendon se edhe në rrafshin ekonomik teza e tij ende është e vlefshme: “Themeli tjetër ka të bëjë me ekonominë, se shoqëritë liberale kanë tendencë të jenë shoqëritë më të pasura në botë. Edhe Kina sot, e cila nuk është një rend politik liberal, ka përvetësuar pjesë të rëndësishme të liberalizmit ekonomik, dhe kjo ka shumë të bëjë me arsyen pse ata janë kaq të pasur sa janë sot. Dhe kështu, pyetja që po përpiqesha të adresoja është nëse ekziston një formë alternative e organizimit shoqëror që është më e lartë se një demokraci liberale e lidhur me një ekonomi tregu. Dhe deri në këtë pikë, nuk e kam parë ende një formë të tillë”.