Shkencëtarët ju tregojnë kohën se kur duhet të hani shëndetshëm për ta parandaluar demencën

Ushqimi/Dieta

Gazeta Express

13/03/2025 21:40

Të ndjekësh një dietë të shëndetshme në vitet e tua të 50-ta dhe 60-ta mund të të japë mundësinë për të ulur rrezikun e demencës, sugjeron një studim i ri.

Kërkimet kanë sugjeruar prej kohësh që një dietë e pasur me peshk, bishtajore dhe perime dhe me pak ëmbëlsira mund të vonojë zhvillimin e sëmundjes që rrëmben kujtesën deri në 25 përqind.

Tani, shkencëtarët britanikë kanë zbuluar se ndjekja e një programi të tillë mes moshave 48 dhe 70 përmirëson aktivitetin në zona të trurit që zakonisht bien përpara një diagnoze.

Ekspertët nga Universiteti i Oxford gjithashtu zbuluan se ata që kishin më pak yndyrë rreth belit në këtë fazë të jetës kishin kujtesë më të mirë dhe më shumë fleksibilitet në mendim kur arrinin pleqërinë.

Kërkuesit, të cilët e etiketuan këtë gjetje si “të rëndësishme”, kërkuan nga publiku të konsideronin “strategji për përmirësimin” e dietës së tyre në mënyrë që të ruanin strukturën e trurit dhe të ulën rrezikun e demencës.

Duke shkruar në revistën JAMA Network Open, shkencëtarët thanë: “Ndryshimi global drejt zakoneve të pas ushqimit të shëndetshëm është i lidhur me një rritje të prevalencës së diabetit, sëmundjeve kardiovaskulare dhe obezitetit, të cilat të gjitha janë faktorë rreziku të njohur për demencën.

“Është e rëndësishme të merren parasysh pasojat e dietës gjithsej dhe obezitetit qendror për kujtesën dhe rajonet përkatëse të trurit, siç është hipokampusi.”

Në studim, kërkuesit ndoqën zakonet ushqimore të 512 britanikëve për 11 vjet dhe vlerësuan raportin e belit në 664 njerëz gjatë një periudhe ndjekjeje prej 21 vjetësh.

Skanime të tilla si MRI, së bashku me testet e performancës njohëse, u kryen në fillim të studimit dhe pastaj përsëri kur pjesëmarrësit ishin mesatarisht 70 vjeç për të ndjekur përparimin dhe për të kapur shenjat e rënies njohëse.

Shkencëtarët zbuluan se vullnetarët që ndoqën një “dietë më të mirë të mesmoshës” kishin përmirësuar lidhjen mes hipokampusit të majtë — pjesa e trurit që luan një rol kyç në përpunimin dhe kujtesën — dhe lobit okcipital, i cili ndodhet në pjesën e pasme të trurit dhe është përgjegjës kryesor për përpunimin vizual.

Përmirësimi i dietës gjithashtu ishte i lidhur me aftësi më të mira gjuhësore, thanë shkencëtarët.

Ky studim vjen pasi një kërkim në SHBA vitin e kaluar  që sugjeroi se ndryshimet e moshës që rrisin rrezikun për sëmundje — si ngadalësimi i metabolizmit dhe përkeqësimi i shëndetit të zemrës — shfaqen me kulme të rëndësishme në moshën 44 dhe 60 vjeç.

Për të kompensuar ndikimin e këtyre “valëve” të moshës, shkencëtarët në Universitetin Stanford — të cilët publikuan gjetjet e tyre në revistën Nature Aging — sugjeruan që ata që po afrohen me moshën 44 dhe 60 të ushtrohen më shpesh dhe të adoptojnë një dietë më të shëndetshme.

Një studim historik i botuar vitin e kaluar gjithashtu sugjeroi se pothuajse gjysma e rasteve të Alzheimer-it mund të parandalohen duke adresuar 14 faktorë të stilit të jetës.

Ekspertët më të njohur në botë gjetën dy probleme shëndetësore — kolesteroli i lartë dhe humbja e shikimit — që, së bashku, ishin pas pothuajse një në dhjetë rasteve të demencës në nivel global.

Ata bashkohen me 12 faktorë të tjerë, nga gjenetika tek statusi i të ngrënit, pirja e duhanit, të cilat ekspertët kanë identifikuar si rritës të rrezikut që një person të vuajë nga demenca.

Ekspertët pretenduan se studimi, i publikuar në revistën prestigjioze The Lancet, ofron më shumë shpresë se “kurrë më parë” se çrregullimi që rrëmben kujtesën dhe që ndikon në jetën e miliona njerëzve mund të parandalohet.

Sëmundja e Alzheimer-it është forma më e zakonshme e demencës dhe ndikon në 982,000 njerëz vetëm në Mbretërinë e Bashkuar.

Mendohet se shkaktohet nga një grumbullim i amiloidit dhe tau në tru, të cilat bashkohen dhe formojnë pllaka dhe ngatërrime që e bëjnë më të vështirë funksionimin e trurit siç duhet.

Në fund, truri ka vështirësi për të përballuar këtë dëmtim dhe zhvillohen simptomat e demencës.

Problemet e kujtesës, vështirësitë në të menduar dhe arsyetim dhe problemet me gjuhën janë simptoma të zakonshme të sëmundjes, të cilat përkeqësohen me kalimin e kohës.

Analiza e Alzheimer’s Research UK gjeti se 74,261 njerëz vdiqën nga demenca në vitin 2022 krahasuar me 69,178 një vit më parë, duke e bërë atë vrasësin më të madh të vendit. /GazetaExpress/