Si mund të udhëtojnë njerëzit miliona vite drite drejt planetëve të largët për disa sekonda

Mistere

Gazeta Express

29/04/2025 22:43

Nga Interstellar deri tek Star Wars, fantashkenca është e mbushur me histori se si njerëzit mund të udhëtojnë përmes universit për të vizituar botë të largëta.

Por edhe me raketat tona më të avancuara moderne, udhëtimi deri në skajet e sistemit tonë diellor mund të zgjasë shumicën e jetës së një njeriu.

Megjithatë, shkencëtarët thonë se ekziston një mënyrë që njerëzimi të udhëtojë miliona vite drite për disa sekonda.

Duke kaluar përmes vrimave të krimbave (wormholes) në strukturën e hapësirë-kohës, ne mund të udhëtojmë lehtësisht drejt yjeve më të largët.

Një vrimë e krimbit, ashtu si një vrimë e zezë, është një strukturë që shfaqet kur graviteti është aq i fuqishëm sa e përkul strukturën e universit.

Teoritë e Ajnshtajnit për universin parashikojnë se hapësira-kohë mund të përkulet në një mënyrë që krijon një “urë” midis dy pikave të ndryshme në hapësirë-kohë.

Profesor Dejan Stojkovic, një kozmolog nga Universiteti i Buffalos, i tha MailOnline: “Teorikisht, nuk ka kufi për sa larg mund të udhëtojmë në atë mënyrë. Dy pika të largëta mund të jenë miliarda vite drite larg në hapësirën e zakonshme, por vetëm disa sekonda larg përmes vrimës së krimbit”, transmeton GazetaExpress.

Çfarë janë wormholes?

Dr. Andreea Font, astrofizikane teorike nga Liverpool John Moores University, tha për MailOnline: “Wormholes janë ‘tunele’ në strukturën e hapësirë-kohës që shkurtojnë rrugën normale midis dy zonave shumë të largëta në universin tonë.”

Sipas Ajnshtajnit, një objekt me masë përkul strukturën e hapësirë-kohës sikur të hedhësh një peshë mbi një pëlhurë elastike. Këto përkulje krijojnë forcën e gravitetit.

Por ekuacionet e Ajnshtajnit kanë edhe disa zgjidhje jashtëzakonisht të çuditshme kur graviteti bëhet shumë i fortë.

“Për shembull, ne e dimë se vrimat e zeza mund të përkulin hapësirën përreth tyre nën ndikimin e gravitetit,” thotë Dr. Font. “Në parim, gjeometria e hapësirë-kohë mund të përthyhet në mënyrë të tillë që të krijohet një tunel midis dy vrimave të zeza masive në vende shumë të largëta.”

Kjo lidhje midis këtyre pikave të largëta është ajo që shkencëtarët e quajnë wormhole.

Vendndalimi ku ky tunel del në hapësirë quhet “goja”, ndërsa tuneli quhet “gryka”.

Një wormhole përbëhet nga dy gojë që mund të ndodhen kudo në univers, dhe një gryke që i lidh ato.

Mund të përdoren wormholes për të udhëtuar në hapësirë?

Sipas Ajnshtajnit, hapësirë-kohë nuk është e sheshtë, por e përkulur, e rrudhur dhe e deformuar nga forcat e gravitetit.

Profesori Stojkovic shpjegon se wormholes përfitojnë nga këto përkulje, duke shpuar drejtpërdrejt nga një pikë në tjetrën.

Në vend që të bëjmë një udhëtim të gjatë përmes sipërfaqes së përkulur të hapësirë-kohës, ne mund të ndjekim rrugën e shkurtër përmes grykës së wormhole-it.

Nuk ka rëndësi sa larg janë gojët në hapësirë të zakonshme; me përkulje të mjaftueshme, ato mund të jenë gati pranë në hapësirë-kohë.

Në teori, njerëzit mund të përfitojnë nga kjo për të udhëtuar distanca të mëdha për vetëm disa sekonda.

Profesori Stojkovic thotë: “Nëse gryka e wormhole-it është mjaftueshëm e madhe për të futur një anije kozmike, atëherë mund të përdorim rrugën e shkurtër që ofron wormhole-i.”

Nëse ekziston një gojë e wormhole-it në pikën e nisjes dhe një tjetër në destinacionin përfundimtar, ju mund të udhëtoni kudo në univers më shpejt se shpejtësia e dritës.

Si të ndërtosh një makinë udhëtimi me hapësirë të deformuar

Edhe pse kjo është fantastike në teori, pjesa e vështirë është ta mbash wormhole-in hapur mjaftueshëm gjatë që të kalosh përmes tij.

Dr. Font shpjegon: “Wormholes ndahen në dy kategori, disa janë të kalueshme dhe disa jo. Nga ato që janë të kalueshme, që do të thotë se rruga midis dy skajeve mbetet e hapur, nuk është gjithmonë e mundur ta mbash atë të hapur gjatë për udhëtim real.”

Për shkak të forcave intensive gravitacionale që përkulin hapësirë-kohën, wormholes janë shumë të paqëndrueshme dhe gryka ka të ngjarë të shembet.

Për të zgjidhur këtë, çdo teknologji e ardhshme për “udhëtim të deformuar” do të kishte nevojë për një mënyrë për të mbajtur gojën e wormhole-it të hapur për mjaftueshëm kohë për ta kaluar.

Profesori Stojkovic thotë: “Për të siguruar qëndrueshmëri, duhet të kundërshtosh forcën tërheqëse të gravitetit dhe të pengosh shembjen e mureve të wormhole-it. Për këtë, kemi nevojë për sasi të mëdha energjie negative, ose ndonjë mekanizëm të ngjashëm që prodhon forcë shtytëse për ta stabilizuar wormhole-in.”

Në fizikë, “energji negative” ndodh kur një zonë në hapësirë ka më pak energji se boshllëku përreth.

Edhe pse tingëllon si fantashkencë, energjia negative është një pasojë e fizikës kuantike dhe shkencëtarët kanë arritur të prodhojnë sasi të vogla në laborator.

Megjithatë, sasia e energjisë negative e nevojshme për të stabilizuar një wormhole të kalueshëm është shumë herë më e madhe se çka njerëzimi mund të prodhojë.

Profesori Stojkovic thotë: “Aktualisht nuk kemi këto kapacitete. Por kjo nuk do të thotë se nuk do t’i kemi në një të ardhme të largët, ose se ndonjë civilizim alien nuk i ka tashmë.”

“Në fund të fundit, fuqia ndërtuese e njeriut vështirë se mund të krahasohet me fuqinë ndërtuese të natyrës. Prandaj, wormholes të krijuara nga natyra mund të ekzistojnë tashmë, dhe ne mund të përfitojmë prej tyre një ditë.”

A ekzistojnë vërtet wormholes?

Nëse duam të ndërtojmë një makinë udhëtimi të deformuar nga wormholes natyralë, mund të përballemi me një problem të madh.

Ndërsa wormholes janë teorikisht të mundshme, shkencëtarët nuk kanë asnjë provë të drejtpërdrejtë se ato ekzistojnë.

Kjo mund të jetë sepse wormholes janë jashtëzakonisht të vështira për t’u zbuluar, ose thjesht sepse ato nuk ekzistojnë në universin tonë.

Pasi wormholes janë kaq të paqëndrueshme, disa shkencëtarë besojnë se ato nuk mund të ekzistojnë në realitet.

Kjo ka bërë që disa të sugjerojnë se wormholes janë thjesht një mjet teorik për të kuptuar më mirë ekuacionet e Ajnshtajnit.

Megjithatë, shkencëtarët janë duke zhvilluar mjete për t’i gjetur nëse ndodhen atje, dhe profesori Stojkovic është optimist se provat do të shfaqen një ditë.

“Natyra, e cila ka një fuqi ndërtuese shumë më të madhe se e jona, gjithmonë gjen një mënyrë për të ndërtuar diçka që përshkruhet nga zgjidhjet e teorive legjitime si Relativiteti i Përgjithshëm.”

“Zgjidhja e Schwarzschild që përshkruan vrimat e zeza u zhvillua në vitin 1916, dhe shkencëtarët kryesorë për 50 vitet e ardhshme refuzuan të besonin se kishte diçka kaq të çuditshme në natyrë.”

“Sot, ne i shohim vrimat e zeza gjithkund në univers. Besoj se diçka e ngjashme do të ndodhë me wormholes.”

TEORIA E PËRGJITHSHME E RELATIVITETIT E AJNSHTAJNIT

Në vitin 1905, Albert Ajnshtajni përcaktoi se ligjet e fizikës janë të njëjta për të gjithë vëzhguesit që nuk përshpejtojnë dhe se shpejtësia e dritës në vakum është e pavarur nga lëvizja e vëzhguesve — kjo njihet si teoria e relativitetit të veçantë.

Kjo arritje revolucionare prezantoi një kornizë të re për gjithë fizikën dhe propozoi koncepte të reja për hapësirën dhe kohën.

Më pas, ai kaloi 10 vjet duke u përpjekur të përfshinte edhe përshpejtimin në këtë teori, dhe më në fund publikoi Teorinë e Përgjithshme të Relativitetit në vitin 1915.

Kjo teori përcaktoi se trupat me masë shkaktojnë një shtrembërim në strukturën e hapësirë-kohës, gjë që ndjehet si forca e gravitetit.

Në formën më të thjeshtë, mund të imagjinohet si një fletë gjigante gome me një top bowling-u në qendër.

Ashtu siç e përkul topi sipërfaqen, edhe një planet e përkul strukturën e hapësirë-kohës, duke krijuar forcën që ne e ndiejmë si gravitet.

Çdo trup që afrohet pranë këtij objekti bie drejt tij për shkak të këtij efekti.

Ajnshtajni parashikoi se nëse dy trupa shumë masivë bashkoheshin, ato do të krijonin një valë aq të fuqishme në hapësirë-kohë, sa që do të ishte e mundur të zbulohej në Tokë.

Kjo është demonstruar së fundmi në filmin e famshëm Interstellar.

Në një segment ku ekuipazhi viziton një planet që ndodhet nën ndikimin gravitacional të një vrime të zezë gjigante, ngjarja shkakton një ngadalësim ekstrem të kohës.

Anëtarët e ekuipazhit në planet mezi plaken, ndërsa ata në anije janë bërë dekada më të vjetër kur ata kthehen. /GazetaExpress/